'Creëer een veilige omgeving waarin mensen hun ervaringen kunnen delen'

Joyce Langenacker

Een bewoner die op een inspreekavond even uit zijn slof schiet, het hoort erbij, vindt Joyce Langenacker, burgemeester in Ouder-Amstel. Maar een plas verf voor de voordeur van je huis komt te dichtbij. 'Ook gedragingen die niet strafbaar zijn kunnen je raken. Daarom moeten we agressie en intimidatie meer bespreekbaar maken.'

'We moeten agressie en intimidatie op geen enkele manier accepteren', zegt Joyce Langenacker, burgemeester in Ouder-Amstel. Maar tegelijkertijd is het lastig om te bepalen wanneer iets wel of niet door de beugel kan, benadrukt ze. ‘Het strafrecht is een duidelijke grens, maar er zijn ook gedragingen die niet strafbaar zijn, maar je wél raken. Wat is dan acceptabel? Het is een glijdende schaal waar niet direct een harde grens te trekken is.’

Dat is misschien ook de reden waarom bestuurders hun ervaringen niet altijd naar buiten brengen, denkt Langenacker hardop. 'Als burgemeester heb ik veel contact met bewoners. De ene keer gaat dat makkelijker dan de andere keer. Iemand die tijdens een inspraakbijeenkomst uit zijn slof schiet en vervolgens vrij snel bedaart, het hoort erbij. Maar het idee dat sommige gedragingen, die eigenlijk over de grens gaan, óók bij je ambt horen, heerst helaas nog altijd.'

Relativeren

Relativeren is bestuurders op het lijf geschreven, wil Langenacker maar zeggen. Zelf doet ze daar ook aan mee, geeft ze toe. De bedreigingen die ze als wethouder in Haarlem en als burgemeester in Ouder-Amstel op haar bordje kreeg 'zijn niet te vergelijken met heftige incidenten die collega’s mee hebben gemaakt'. Ze wil het maar gezegd hebben. 'Maar dat wil niet zeggen dat het me niet geraakt heeft en dat het soms ook spannend was.'

Tienerdochter

Langenacker werd als wethouder in Haarlem door haar geschrokken tienerdochter gebeld met de mededeling dat er nogal wat verf bij de voordeur lag. Langenacker vermoedt dat het een bewuste actie was, omdat de dader eerst de voortuin door moest om bij de voordeur te komen. Een buurtonderzoek leverde niets op.

Toen er een tegel door de ruiten van haar buurman gegooid werd, waren er redenen genoeg om aan te nemen dat die voor haar bedoeld was. In die tijd hield ze zich onder andere bezig met de huisvesting van statushouders. Ook hier leverde een onderzoek niets op. 'Beide incidenten raakten me niet echt, omdat niet duidelijk was waarom dit gebeurde. Als er een briefje had gelegen, was dat misschien anders geweest. Maar het kwam wel dichtbij, omdat het in mijn privéomgeving gebeurde.'

Verward gedrag

Wat wél impact had was het moment dat Langenacker tijdens een openbare bijeenkomst de vrouw zag staan die haar stalkte. 'Ze vond dat ze recht had op geld en had al me al eens bedreigd op het stadhuis. Daarom had ze een bezoekverbod gekregen. Toen ik ineens fysiek met haar geconfronteerd werd, vond ik dat beangstigend omdat ze onvoorspelbaar was. Ik heb toen een collega-wethouder gevraagd bij me te blijven en daarna aangifte gedaan.'

Ook de persoon met verward gedrag in Ouder-Amstel die via een medewerker ernstige bedreigen uitte richting de burgemeester heeft 'enigszins impact' gehad. 'Het gebeurde op een vrijdagmiddag, net voordat ik met mijn man een weekend weg zou gaan, terwijl mijn dochters thuisbleven. Op zo’n moment gaat het niet alleen mij aan, maar ook mijn gezin. Later kon ik gelukkig redelijk makkelijk afstand nemen van deze bedreiging’, zegt ze. 'Ik zie het ook als een bedreiging richting het ambt en niet op mijn persoon. En ik relateer het inderdaad aan anderen die heftigere dingen hebben meegemaakt. Maar dat is misschien ook mijn beschermingsmechanisme.’

Het heeft haar als burgemeester ook geholpen dat ze deze casus kon delen. De casus was zo complex dat er expertise uit Amsterdam werd ingeroepen. De betreffende medewerker, die ook de bedreigingen had ontvangen die voor Langenacker bestemd waren, stond open voor haar verhaal en emoties. ‘Hij heeft me daar heel goed in begeleid’, blikt ze terug. 'Hij belde me en zei dat hij me iets wilde toesturen en dat ik daar even voor moest gaan zitten, omdat het heftig zou zijn. En dat ik hem altijd kon bellen daarna. Dat heb ik ook gedaan.'

Serieus nemen

Langenacker benadrukt dat het belangrijk is dat je je verhaal bij iemand kwijt kunt, dat je serieus genomen wordt. 'Als wethouder kon ik terecht bij mijn burgemeester, als burgemeester heb je vaak een vertrouwensrelatie met de gemeentesecretaris. Maar ook politie Zuid-Kennemerland en politie Amstelland hebben mijn aangiftes zorgvuldig en snel behandeld. Dat geeft vertrouwen. Omdat ik een tijdje urgentie op mijn adres gehad heb, bood me dat ook rust. Ik heb me altijd serieus genomen gevoeld.'

Of ze zich in haar rol als burgemeester wel eens eenzaam voelt als het gaat om het omgaan met een bedreiging? Ze schudt haar hoofd. 'De casus in Ouder-Amstel is ook bekend bij Openbare orde en veiligheid, waardoor het dus in verschillende overleggen besproken wordt. Dus in deze specifieke situatie heb ik me niet eenzaam gevoeld, omdat ik er met verschillende mensen over kon sparren. Maar als burgemeester kun je natuurlijk niet alles delen met je college en ambtenaren. Als een casus dan ook nog grote impact heeft op jou als persoon, kan ik me voorstellen dat je je daar eenzaam bij kunt voelen.'

Ondersteuningsteam

Daarom kan het Ondersteuningsteam ook van grote waarde zijn, zegt Langenacker. Zelf is ze er vanaf het begin bij betrokken en inmiddels is ze ook inzetbaar als peer. Tot op heden is dat nog niet gebeurd. 'Jammer! Er ligt nog een taboe op het onderwerp, dat bewijst het feit dat peers weinig worden ingezet wel. Of mensen relativeren hun ervaringen, zoals ik zelf ook wel een beetje doe.'

'We moeten nadenken hoe we burgemeesters actiever kunnen benaderen. Als we als leden van het Ondersteuningsteam een-op-een met een collega-burgemeester om tafel gaan, horen we wellicht dingen waar men niet actief mee naar buiten is gekomen. Maar', voegt ze toe, 'als mensen hun wegen zelf weten te vinden om in balans te blijven, is dat natuurlijk prima. We hoeven niet te leuren met iets waar geen behoefte aan is. Het is goed om te onderzoeken hoe groot de vraag daadwerkelijk is.'

Open sfeer

Het bespreekbaar maken van agressie en intimidatie is een groot goed, vindt Langenacker. Net zoals het ondersteunen van slachtoffers. Niet alleen tussen collega’s onderling, maar ook in haar eigen gemeente. De burgemeester is tenslotte het aanspreekpunt voor wethouders en raadsleden. Dat dat niet overal vanzelfsprekend is, weet ze ook. 'Ik heb wel eens een gesprek moeten voeren met een raadslid dat zich onveilig voelde. We kijken dan in welk gremium we dat het best kunnen oppakken en hoe we de persoon het best kunnen bijstaan. Ik pak elk signaal snel op, omdat wanneer een slachtoffer zich serieus genomen voelt hij of zij het gebeurde beter een plek kan geven.'

Of ze ervan overtuigd is dat iedereen die de behoefte heeft ook daadwerkelijk aanklopt? 'Omdat we een open sfeer hebben gecreëerd in het college, hoop ik dat op het moment dat zij zoiets meemaken, dat met mij zullen delen. Ik heb regelmatig een-op-een gesprekken waarin wethouders dingen met me delen over van alles en nog wat. Als je daar ruimte aan geeft en mensen zich veilig kunt laten voelen, is mijn verwachting dat ze ook aankloppen als ze met agressie en intimidatie te maken krijgen.'

Integriteitsgesprek

Ook houdt Langenacker bij aanvang van een nieuwe periode met elke wethouder en raadslid een integriteitsgesprek. Een ander type gesprek, zegt ze, maar het raakt dit thema wel. Ook zou de raad in Ouder-Amstel afgelopen jaar een integriteitstraject doorlopen, waar ook agressie en intimidatie een gesprekonderwerp zouden zijn, maar corona gooide roet in het eten.

'We moeten het onderwerp regelmatig agenderen, laten zien dat agressief gedrag en bedreigingen, ook via social media, niet acceptabel zijn. We moeten het gesprek daarover voeren, en vooral de drempel daarvoor verlagen.'

Meer informatie

Dit interview is de zesde in een reeks vraaggesprekken met bestuurders en volksvertegenwoordigers over hoe zij omgingen met agressie en intimidatie maar ook hoe zij ondersteuning geven aan collega's die te maken krijgen met agressie, intimidatie en geweld.

Het interview is gemaakt door Marielle van Bussel in opdracht van het Ondersteuningsteam (Nederlands Genootschap van Burgemeesters, Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en Wethoudersvereniging) Netwerk Weerbaar Bestuur.

Contact

Wanneer je te maken krijgt met agressie en intimidatie kunt je 24/7 contact opnemen met het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. Het Ondersteuningsteam is bereikbaar op 070-373 8314. U komt dan in contact met een van onze vertrouwenspersonen. 

Een overzichtelijke infographic geeft voor verschillende fasen (preventie, reactie en nazorg) inzicht in de verschillende instrumenten en diensten die het Netwerk Weerbaar Bestuur biedt. De infographic is bedoeld voor bestuurders, volksvertegenwoordigers en de ambtelijke organisatie.